مشاوره حقوقی مالکیت و انواع مالکیت و سلب مالکیت

مبحث اول: مالکیت

از نظر فقهی و حقوقی تعاریف متعددی از مالکیت شده است. مالکیت به رابطه­ای گفته می­شود که بین شخص یا شیء یا وسیله­ای مادی وجود دارد. و در صورتی که از راه مشروع به دست آمده باشد مورد حمایت قانون قرار می­گیرد. این رابطه گاه حقیقی مانند مالکیت خداوند بر مخلوقات و گاهی نیز، سلطه اعتباری است.

ما در این مشاوره سعی بر آن داریم تا تمام آنچه که در رابطه با مشاوره حقوقی مالکیت و انواع مالکیت و سلب مالکیت حائز اهمیت است را ارائه دهیم.

بند یکم: تعریف لغوی و اصطلاحی مالکیت:

مالکیت (ل کی ی )، مالک بودن، حقی است که انان نسبت به شیء دارد و می­تواند هرگونه تصرفی در آن بکند به جز آن چه که مورد استثناء قانون است.[1] امام خمینی در تعریف مالکیت بیان داشته: «مالکیت اعتباری است عقلایی یکی از احکام آن عبارت است از قدرت اعتباری شخص بر تغییر و تحول مملوک[2].» قانون مدنی حق مالکیت را تعیرف نکرده است. ولی اوصافی و آثاری که از آن برداشت می­شود بسیار کمک کننده خواهد بود.

مطابق ماده 30 قانون مدنی: «به هر مالکی نسبت به مایملک خود حق هرگونه تصرف و انتفاع دارد مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد». هم­چنین در کتاب ترمینولوژی حقوق مالکیت به این ترتیب تعریف شده است: «حقی است که انسان نسبت به شیء­ای دارد و می­تواند هرگونه تصرفی در آن بکند، به جز آن چه که مورد استثنای قانون است.»[3]

در قانون مدنی ایران مالکیت فقط در مورد عین استعمال نشده است بلکه در مورد منفعت هم می­باشد. فقهای امامیه هر سلطه­ای را که به صورت قانونی باشد، مالکیت می­نامند.

بند دوم: انواع مالکیت

مالکیت یا برعین اموال می­باشد یا بر منفعت اموال قرار می­گیرد.

رابطه­ای حقوقی که بین فرد و شیء برقرار است، ک نوع مالکیت است، این مالکیت را مالکیت عینی می­نامند. عین یعنی شیء و هرچیزی که در عالم خارج و در واقعیت قابل لمس است. مالکیت عینی به مالک اجازه می­دهد هرگونه تصرفی که خواست در مال خود انجام دهد مگر قانون این حق را از او سلب کرده باشد. حال در مالکیت منافع، ذره­های منفعت در ملک صاحب آن به وجود می­آید. به بیان دیگر مالکیت منفعت حقی است کامل که امتیازهای مالکیت را دارد. دراین نوع مالکیت اصل عین متعلق به دیگری می­باشد و مالک عین به فرد دیگر اجازه می­دهد تا منافع مال به ملکیت وی در بیابد. قابل ذکر است که مقصود از منفعت، ثمره حاصل است که به تدریج از اعیان اموال به دست می­آید.

بند سوم: طرق تحصیل مالکیت

به موجب قانون مدنی، اسباب تملّک عبارت است از هر واقعیت یا عمل حقوقی که هدف آن ایجاد یا انتقال مالکیت باشد. در این راستا در قانون مدنی آمده است تملّک حاصل می­شود:

1) به احیای اراضی موات.

2) به وسیله عقود و تعهدات.

3) به وسیله اخذ به شفعه.

4) به ارث

درخصوص مورد اول توضیحاً اینکه املاک و اموال غیرمنقولی که مورد تملّک قرار می­گیرند بر دونوع می­باشند:

1) املاکی که مالک ندارند و به وسیله احیاء موات تملّک می­شود.

2) املاکی که، مالک دارند و بوسیله عقود و تعهدات، اخذ به شفعه وارث انتقال می­یابد. البته قابل ذکر است در حال حاضر، در مورد بند اول براساس اصل 45 قانون اساسی اراضی موات شهری ملک دولت است. و به موجب ماده 6 قانون زمین شهری مصوب 22/6/1366 اسناد و مدارک مالکیت اشخاص در مورد املاک مذکور حقوقی موجب تملّک نمی­شود.

بند چهارم: تعریف سلب مالکیت

سلب: (س) غ ا، (رفتار و سبک، ربودن، نیست کردن، به قهر چیزی را از کسی گرفتن)[4]

سلب حق تازز موضوعات مهمی است که مورد توجه فقها و حقوق­دانان قرار گرفته است. سلب مالکیت در اصطلاح حقوقی به مفهوم انتقال مالکیت از شخصی که صاحب این حق بوده به شخص دیگر می­باشد. سلب مالکیت یک اصطلاح دو بخشی است که برای بهتر فهمیدن معنای حقیقی آن بایستی به صورت جداگانه مفهئم آن را بررسی نمود واژه «سلب» در لغت به معنی برداشتن قهری آمیز چیزی است که معنای اصطلاحی آن به همان معنای لغوی می­باشد و آن چنان به وجود آمده می­تواند هرگونه تصری در میاملک خود بنماید و اگر اصطلاح سلب مالکیت را در اثر اضافه کردن مالکیت به سلب هب دست آوریم مقصود از آن تملک قهری ملک اشخاص می­شود.

بند پنجم: تعریف جبران خسارت

جبران: (ج) معنی لغوی جبران تلافی کردن، تاوان، بازپرداخت، برگرداندن می­باشد.[5]

جبران خسارت اصطلاحی حقوقی است، هرگاه در اثر عدم انجام تعهد و یا التزام یا در اثر اقدام به امری بالمباشر و یا با واسطه به دیگری زیانی مادی یا معنوی وارد شود طبق مقررات بایدد کسی که خسارت را وارد ساخته، خسارت زیان دیده را جبران کند.

[1]  دهخدا، علی­اکبر، لغت­نامه، ج 13، واژ شماره 19998

[2]  امام خمینی، «کتاب البیع» ، ج 1، ص 24

[3]  جعفر لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، واژه شماره 4713

[4]  دهخدا، علی­اکبر، لغت­نامه، واژه 1432

[5]  معین، محمد، فرهنگ فارسی، 825

خدمات مشاوره حقوقی توسط مجموعه پاد با بهترین کیفیت قابل انجام می باشد برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره حقوقی تلفنی با شماره تلفن 26116691 تماس حاصل فرمایید.